Gıcırdaklı çizmenin sesi duyulmuyor artık

Körüklü çizmenin diğer adı “Gıcırdaklı Çizme”dir.Bu adı yürürken çıkardığı sesten alır. Meraklıları dışında artık körüklü çizme kullanan kalmadı. Günümüzde genellikle Ege’de düzenlenen deve güreşleri veya rahvan at yarışlarında giyiliyor. Efe ve Yörük kültürünü yaşatmak isteyenler geleneksel düğünlerde, şenliklerde giyebiliyor. Bir de çeşitli etkinliklerde gösteri yapan halk oyunları ekipleri talep ediyor. Bunun dışında ne yazık ki körüklü veya gıcırdaklı çizmeyi kimse bilmiyor.

KUŞADASI’NIN TEK USTASI

Mustafa Karpuzcu, 60 yıl önce çırak olarak başladığı yolda, günümüzün Kuşadası’nda tek körüklü çizme ustası olma unvanını taşıyor. Yaşamını ve evinin geçimini turistik Kuşadası çarşısındaki kunduracı dükkanında sağlıyor. 60 yıllık süreçte raflardaki el yapımı iskarpin, kundura, körüklü çizmelerin yerini fabrikasyon ürünler almaya başlamış. Bir yandan el sanatları yok olurken, diğer yandan turistik çarşıda olmanın avantajı ön plana çıkmış. Karpuzcu, günümüzde dükkanın alt katında fabrikasyon ağırlıklı ayakkabılar satıyor, üst katta ise meraklılarına ayakkabı ve körüklü çizme üretiyor.

USTADAN MESLEĞİN İNCELİKLERİ ÇALINARAK ÖĞRENİLİR

Karpuzcu, “Kuşadası’nın tek körüklü çizme ustasıyım. Tire, Söke, İncirliova, Aydın ve çevresinde körüklü çizme yapan ustaların sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Yaz aylarında turizm sezonunda normal ayakkabılar satıyorum. Sezon bittikten sonra, kış aylarında talep olursa körüklü çizme imalatı yapıyorum. Tek başıma bu mesleği yaşatmaya çalışıyorum. Eskiden insanlar mesleği öğrensin diye çocuklarını bizim gibi ustalara emanet etmek için yarışırdı. Şimdi bu işlere merak eden çocuk yok. Maalesef ustalar bitti. Yetiştirecek sanatkar olacak çırak kalfa bulamıyoruz. Bu günkü gençlikle, bizim dönemimizdeki kalfalık, çıraklık disiplini yok. Sanat, meslek öğrenmek disiplin ister. Ustaya bakmak, dinlemek ister. Görmek, izlemek ister. En büyük öğrenme aracı öğretmemedir. Meslek, ustadan  mesleğin incelikleri çalınarak öğrenilecek. Usta sürekli öğretmeye çalışırsa çırak veya kalfa kolayca unutur.  Ama çalarak, izleyerek, kendince bir şeyler katarak öğrenirse hiçbir zaman unutmaz. Mesleğin geleceği ne olacak derseniz, onlarca el hüneri isteyen meslek gibi aynı sonu bekliyor “ diyor.   

GICIRDAKLI ÇİZME NASIL YAPILIR?

Körüklü çizme için önce ıstampa, yani kalıbı çıkarılır. Ters deri, çalı çırpı parçalamasın diye çiftçiler için üretilen çizmelerde kullanılırdı. Düz olanı ise ağa ve beylerin kullandığı nazik kullanıma aitti. Kalıba ve çizmeye göre üst deri, yani saya kesilir.  Konç ile astar çirişle yapıştırılır. Müşterinin ayağına göre ayarlanmış kalıba kösele çakılır. İnce işçiliğinden sonra çizmenin altını parlatma görevi çırağa aittir, istaka denilen aletle saatlerce parlatır . Son olarak sıra körük yapmaya gelmiştir. İki çeşit körük vardır. Biri “BoğmaKörük”, diğeri “Baklava Körük”. Müşteri hangisini istediyse çizme ona göre kırılır, üzerine cila sürülüp alkol ateşinde ütülenir. Tamamen el işçiliği ile yapılan körüklü çizme hazırdır.

İŞİN “PÜF” NOKTASI GICIRDAK

Çizmeye ismini veren “Gıcırdak” için ustaların özel bir hüneri gerekir. Yürürken gıcır gıcır ses çıkarması için dikişten sonra kenarlarla orta boşluk arasında bir seviye farkı oluşur. Sahtiyan denilen keçi derisi gaz yağına batırılarak yüz yüze gelecek şekilde çiriş ile yapıştırılıp o boşluğa doldurulursa çizme gıcırdaklı olur. Her adım atışta gıcır, gıcır sesi çıkarır. Körüklü çizme siparişi verenler bu sesi özellikle ister, osesi en iyi çıkaracak çizmeyi yapan ustayı bulurdu.